भूक

डोळे पूस कपडे घाल
विस्कटलेले केस विंचर
आरशासमोर चेहरा बघून
विरघळलेले कुंकू सावर...

बांगड्या फ़ुटल्या असतील ना
जाऊ दे...दुसर्‍या घेता येतील
पावडर लाव जखमा झाक
गर्दीत उगाच बाहेर येतील..

तो कधीच गेला असेल
तूही आता रस्त्यावर ये
कुणी ओळखत नसेल तुला
डोक्यावरुन पदर घे..

प्रपंच आहे पोट आहे
झालं गेलं विसरुन जा
मोठ्या गल्लीत गर्दीत असते
छोट्या गल्लीने निघून जा..

कुणी हाक मारेल मागुन
मागे वळून पाहू नकोस
खड्डा आहे चिखल आहे
तिथेच उभी राहू नकोस..

आंघोळ कर घरी जाऊन
अंग धुतले की धुतले जाते
काळजावरती चिकटलेली
काजळीसुद्धा पुसली जाते..

दुनिया वाईट नाहीये गं
खरेतर वाईट असते भूक
भूकेला भावना नसतात मुळी
त्यात तुझी तरी काय चूक..

-- संतोष

अंधार

हा सूर्य उगवला आहे की जाळ पेटला आहे
तो कोण नभाच्या दारी येऊन ठेपला आहे
दारास देऊनी धडका मारतो कुणाला हाका
कुजबुजला वारा मागुन "अंधार भाजला आहे...."

व्याकूळ तमाच्या ओठी का विरहसुरांचे गाणे
मातीत वर्तुळे करतो ..तो थरथरत्या पायाने
का आज गरजता सागर.. डोळ्यात व्यापला आहे
कुजबुजला वारा मागुन "अंधार भाजला आहे...."

पल्याड ढगांच्या आहे वाजते कुणाचे पैंजण
ती येते आहे म्हणुनी अंधार विव्हळतो क्षणक्षण
या सुंदर तरुणीपायी रात्रभर जागला आहे
वाटेत पाय अडखळला... "अंधार भाजला आहे...."

उघडले दिशांचे पडदे क्षितिजाची खिडकी हलली
अंधार चरकला थोडा पापणी भयाने लवली
घेऊन सुगंधी जखमा तो दूर चालला आहे
आजही पहाटे नकळत  "अंधार भाजला आहे...."

-- संतोष

तू पायवाट

तू पायवाट तू चंद्रकिरण तू काठी
तू श्वासामधल्या सप्तसुरांच्या गाठी
भय सरते ज्याने पाय उचलला जातो
तू स्पर्श तसा शाश्वत फ़िरणारा पाठी...

आभाळ निळाई मेघ मृदुल तू वारा
तू उत्तरेतला स्थिर सनातन तारा
स्पर्शातुन गंधित हिरवे कोंब उमलती
तू श्रावण माती चिंब क्षणांच्या धारा...

तू अल्लड शैशव झोक्यावरली गाणी
तू निर्मळ निर्झर तुषार झरझर पाणी
रोमांचित होती कडेकपारी कातळ
तू गुंजारव तू शीळ हवेची रानी...

तू वनराईचे नाजुक हळवे हसणे
निद्रिस्त खगांची आभाळाची स्वप्ने
तू नभातल्या लखलखत्या चांदणवाती
तू चंद्राची थरथर रजगंध झिरपणे...

तू क्षितिजाच्या थरथरत्या केशरमाळा
नवतरुणीच्या पदराचा चंचल चाळा
तू आरशातले रुप स्वतःचे फ़सवे
तू चुकलेल्या हुरहुरत्या कातरवेळा...

तू हिरव्या फ़ांदीवरचा मनमथ रावा
तू गोकुळातला खट्याळ मंजुळ पावा
तू किर्तन अभंगवाणी आर्त भुपाळी
तू मंदिरात भक्तांचे आर्जव.. धावा...!!
-- संतोष वाटपाडे (नाशिक)

वासुदेव

पायात घुंगरु टाळ कपाळी मोरपिसाचा तुरा
ओठात इठुचे नाव घालितो साद निळ्या अंबरा
वासुदेव आला घरी टाक भाकरी तव्यावर आई
भारूड म्हणत नाचला थकुन थांबला जायचा न्हाई....

छम्माक वाजला टाळ धावले बाळ अंगणी आले
घरधनी उचलुनी फाळ तुडवण्या गाळ पहाटे गेले
वासरे लाडकी घेत पहा रांगेत निघाल्या गाई
वासुदेव आला घरी भाज भाकरी तव्यावर आई...

सांगतो एक बातमी तुझी लक्षिमी खरी धाकातं
शोभतेही बावनकशी नथणि छानशी तुझ्या नाकातं
गावात तुझ्यासारखी गुणी पारखी कुणी ना बाई
वासुदेव आला घरी एक भाकरी वाढ ना आई...

शेतात उभी बाजरी कडाला तुरी टप्पुरं दाणं
झोपडीमधी अंधार तरी भरणार उद्याला सोनं
संसार तुझा पंढरी इठोबा घरी तुच रखुमाई
वासुदेव आला घरी एक भाकरी वाढ ना आई
भारूड म्हणत नाचला थकुन थांबला जायचा न्हाई..

-- संतोष वाटपाडे (नाशिक)

सळसळे रान ओघळे पान

सळसळे रान ओघळे पान
मोहरुन येते धरणी
वाजवीत काकण निळेनिळे
वाहते नदीचे पाणी...

चोळीत तंग चोरुन अंग
नाहून सावली ओली..
कस्तुरीगंध पसरुन मंद
पावले उन्हाची आली...

हा पदर खुला नाजूक झुला
वेलींचा फ़ांदीवरुनी
पाहून पवन झाकून नयन
थरथरते अल्लड तरुणी...

पालवी खुले पळसास फ़ुले
केशरी सांडला रंग
कोवळे तुरे गवतात हिरे
पाखरु वेचते दंग...

झाकुनी तीळ अंगास पीळ
चालली कुठे सावली
क्षितिजात रवी वाजवी शीळ
पाहून सखा लाजली...
-- संतोष वाटपाडे (नाशिक

सारी भेगाडली भुई

सारी भेगाडली भूई अंघुळीला वारा नाई,
प्वाट खपाटीला गेलं कुरणात चारा नाई ॥

माझी उपाशी लेकरं
तरी देत्यात ढेकरं
ढेकळात लोळताना
गेली घासून ढोपरं...
उन्हामंधी तापलेली सारी जिमीन वांझुटी,
माजा नागडा संसार आडुशाला काई नाई॥

हाडकाच्या काड्या केल्या
चामडीच्या नाड्या केल्या
वावराच्या डोहामंधी
वंजुळीच्या व्हड्या केल्या...
नरड्यात घोट नाई थारुळ्यात मोट नाई,
डोळ्यामधी आलं देवा थेंब माजं खोटं नाई॥

डोईवर पागुट्याचं
वझं सोसंना सोसंना
आभाळात पाझराया
यक ढगही दिसंना...
गरीबाच्या आविक्षाचं कोणालाच मोल नाई,
उर बडवाया गेलो देव देवळात नाई॥
-- संतोष वाटपाडे (नाशिक)

अशा पाखरांनी कुठे जायचे

निवारा नसे ज्या मुक्या पाखरांना
अशा पाखरांनी कुठे जायचे...
कपाळावरीच्या व्यथा सोसवेना
तुझे नाव देवा किती घ्यायचे...

उन्हासोबती सावली दूर गेली
तुरुंगापरी जाहली वंचना..
जिथे साथ होती हवी साजनाची
मिळाली तिथे केवढी वेदना..
गुन्हा ना जरी माझिया प्राक्तनाचा
तरी का प्रभू मी बळी जायचे...॥धृ॥

भुकेल्या घराला सहारा मिळाला
चुलीची व्यथा जाणली ना कुणी..
रिकाम्या घराची खुली सर्व दारे
झुरावी तुळस रोज का अंगणी..
मला लेकरू ना दिले सोबतीला
कसे गीत मी बोबडे गायचे.....॥धृ॥

सुखे कोरडी लाभली जीवघेणी
जखम मात्र ओली कशी आतली ..
उभा जन्म मातीमधे गाडलेला
कुणाला न माझी तमा वाटली..
सदा स्मित ओठावरी ठेवताना
किती घोट दुःखा तुझे प्यायचे.....॥धृ॥
-- संतोष वाटपाडे ( नाशिक)

संतप्त ऋषीचा साप

डोहात कोरड्या दिसतो खोल तळाला
संतप्त ऋषीचा शाप..
काठावर आचके देतो संथगतीने
अतृप्त विषारी साप..

सोडून एकटी कुठे निघाली आहे
निद्रिस्त तरुची छाया..
फेडली तिची कोणी झगमगती वस्त्रे
नागवी तिची का काया..

कोवळ्या कुण्या कोंबावर टपला आहे
निर्लज्ज भुकेला डोळा..
पाहिजे त्यास नेमका न मिळतो आहे
मृत्युचा अवघड चाळा..

अवलाद कलीची हासत फिरते रानी
आताच कापुनी नाळ..
त्या तेजोमय गोलाच्या ठिकर्‍या झाल्या
पेटला कधीचा जाळ..

सांगाडे कवट्या माळावरती पडल्या
देतात कुणाला हाक..
वार्‍यावर उडते भिरभिर वावटळागत
का हतबलतेची राख..

-- संतोष वाटपाडे (नाशिक)

कोरड्या नदीच्या काठी

कोरड्या नदीच्या काठी
जोहार कुणाचा आहे..
सरणात पेटता दरवळ
निद्रिस्त तनाचा आहे..
खांद्यावर कोण उन्हाच्या
घागर ठेवून निघाला..
बोडक्या मुक्या गर्दीतुन
आखूड हुंदका आला........

निष्पर्ण तरुच्या खाली
विस्कटली विधवा रडते..
एकेक पान सुकलेले
ओघळते पायी पडते..
जे जमले होते गेले
डोळे ना पुसले त्यांनी..
खरवडले भाळावरचे
हिरवे कुंकू हातांनी........

आकाशी हुंगत आहे
घारीचा व्याकूळ डोळा..
पदराखाली फुललेल्या
नवतरुणीचे वय सोळा..
बेवारस आभाळाच्या
ठिकर्‍या पायात विखुरल्या..
विझताना चांदणवाती
डोळे मिटण्यास विसरल्या........

जोगवा मागण्या आला
दारात तांबडा जोगी..
अंधुकशा वाटेवरती
थबकला भुकेला रोगी..
निष्प्राण लाकडे विझली
आकाशी राख उडाली..
विधवा झाडास बिलगली
क्षितिजावर संध्या झाली..........

-- संतोष वाटपाडे (नाशिक)

लागली आग पोटास (भवानी )

लागली आग पोटास, हाक कोणास, द्यायची देवा
शेतात गिधाडे मुक्त, पाहुनी तृप्त, वाटतो हेवा
एकटे रिकामे शेत, गुराचे प्रेत, ढिगारा काळा
लेकरु उपाशी आत, मिळेना भात, सोडली शाळा..

गोफ़णीत गोटा टाक, पाखरु मार, सांगतो आहे
खुंटीस माळ मी आज, सोडुनी लाज, टांगतो आहे
घेऊन गळ्याचे घोट, भरावे पोट, हीच लाचारी
फेडण्या पिढीचे पांग, करु का सांग, दरोडेखोरी..

हंबरे वासरू गाय, करावे काय ,कळेना काही
ठेवले जरी राखून, गवत झाकून, द्यायचे नाही
टोचते घशाला भूक, जाळते थूक, जिभेची ग्वाही
थांबले थेंब डोळ्यात, कधी घामात, प्यायचे नाही...

मुर्दाड भिताडावरी, रित्या घागरी, पसारा दारी
चालली कुणाचीतरी, विठूच्या घरी, मुक्याने वारी
झाकण्यास उरले काय, पांढरे पाय, तमाशा नाही
चिंधूक फाटके एक, नागडी लेक, ठेवते आई...

दुःखात राहणे नको, पाहणे नको ,मोजतो घटका
घेऊन छताला फास, सोडतो श्वास ,भेटते सुटका
जोमात वाढते व्यथा, गाजते कथा ,फायदा नाही
जन्मास वायदे खास, फक्त मरणास ,कायदा नाही...

-- संतोष वाटपाडे (नाशिक)
[भवानी वृत्त = 13 + 8 + 9]

माझा बाबा

माझा बाबा मांडीवरती वळता वळता दोरी
रटाळवाण्या एक दुपारी बसला होता दारी
समोर पसरवलेली होती जमीन काळी सारी
अंग जाळत्या उन्हात होती माती तळमळणारी....

खुरटे होते केस पांढरे त्याच्या दाढीवरती
दुरुन जाणवणारी थरथर होती मानेवरती
घाम निथळता अंगावरचा टोचत होता बहुधा
माशा भणभण करीत होत्या ओल्या डोक्यावरती...

मिचमिच डोळे ओठ कोरडे बोलत होता काही
यंदासुद्धा शेताची का झाली लाही लाही
गुरे लेकरे घरच्या बाया करती रोजंदारी
विहिरीमध्ये घागर भरण्याइतके पाणी नाही....

गुडघ्यावरती तळपायाला टिचरं भळभळणारी
तरीही डोळ्यामधे काळजी टपटप ओघळणारी
दिंडी गेली रित्या हाताने दारावरुन परतून
व्यथा मनाची हीच एकटी पुन्हा पुन्हा सलणारी.....

धोतर चिरले होते तेथुन चिंध्या लोंबत होत्या
उष्ण झळांच्या अधीर जळवा गाली झोंबत होत्या
बांधावरती नुसत्या फिरत्या गरीब काही शेळ्या
दारामधला बाबा पाहून उगाच थांबत होत्या....

परसामध्ये उरला सुरला कांदा वाळत होता
उदास झाडांखाली सारा शिवार लोळत होता
सोसाट्याचे वादळ मनात रिचवत माझा बाबा
खांद्यावरच्या पागोट्याने वारा घालत होता.....
-- संतोष वाटपाडे ( नाशिक)

नांगराचा बैल मुका

नांगराचा बैल मुका त्याला लागलेली धाप
घाम डोळ्यात भरुन ढेकळात उभा बाप..

आई बाभळीच्या खाली काड्या येचून बसली
डोळे पुसून खपाट खोटं उगाच हसली
धनी उपाशी राबतो नाही उरली भाकर
खाली ढेकूळ ठेवला वर लोणच्याची खाप..
घाम डोळ्यात भरुन..

फाळ घुसला कण्हत फुटे वावराची छाती
चर बुजत चालला ढासळली पुन्हा माती
डोळे आभाळात दोन्ही पाय मातीत रोवले
बैल हंबरला काळा त्याच्या पाठीवर थाप..
घाम डोळ्यात भरुन..

जाड साबराला माझी झुले लुगड्याची झोळी
दिसे दुरुन आईची मला फ़ाटलेली चोळी
माझे रडणे ऐकून नाही येणार कुणीही
आलो घेऊन कपाळी देवा गरीबीचा शाप..

नांगराचा बैल मुका त्याला लागलेली धाप
घाम डोळ्यात भरुन ढेकळात उभा बाप..
-- संतोष वाटपाडे (नाशिक)

आधार ( मंदारमाला)

आधार मागावया दुःख माझे
उभे आज दारी पहा श्रीहरी,
कोठेच नाही असा भक्त वेडा
नको दूर जाऊ रहा मंदिरी.....
आक्रोश केला जरी फार वेळा
वृथा संकटे रोज आली घरी,
फ़ोडून टाहो तुझा जाप केला
अशी वेळ का आज माझ्यावरी.....

आयुष्य माझे गरीबीत गेले
तरी पंढरीला सदा धावलो,
शेतात आल्या किती टोळधाडी
उपाशीच होतो तरी हासलो.....
वाळून गेली पिके फ़ार वेळा
कधी पावसाने उभी जाळली,
बोलायला फार होते परंतू
मुके राहुनी आण मी पाळली.....

पोथ्या पुराणे उरी घेत आलो
हरीपाठ होता मुखी सर्वदा,
माळा गळ्यातील सांभाळल्या मी
जिभेला तडे पाडले खूपदा....
आबाळ झाली घराचीच देवा
कुणी धावले ना दशा पाहण्या,
तू सावली माऊली पांडुरंगा
हवा आसरा रे सुखी राहण्या.....

मी राबतो रोज मातीत माझ्या
हरीनाम श्वासात आहे तरी,
डोक्यावरी भार सार्‍या घराचा
कधी जाणवू ना दिले मी घरी...
गेल्या पिढ्या कैक कष्टात राया
तुझा दास व्याकूळ दारावरी,
सांगून झाली व्यथा सर्व माझी
अता न्याय द्यावा मला श्रीहरी,...

-- संतोष वाटपाडे (नाशिक)

प्रिये स्वप्न पाहू..

नको चांदण्याचे नको सागराचे
नको उंच माडी सुशोभित घराचे
प्रिये स्वप्न पाहू तुझ्या आवडीचे
नदीकाठच्या एकट्या झोपडीचे...

कधी गार वारा कधी ऊन येइल
कधी पावसाने चुडा चिंब होइल
सरी झेलताना भिजू धुंद होऊ
करु सोबतीने तळे ओंजळीचे...
प्रिये स्वप्न...

परसबाग छोटी घरे पाखरांची
उघडताच ताटी फ़ुले कर्दळीची
कधी झोपलो जर तुझ्या पायथ्याशी
मला छत मिळावे तुझ्या ओढणीचे ...
प्रिये स्वप्न..

जिथे चूल आहे तिथे दाट हिरवळ
सदा दरवळावा चुलीतून दरवळ
मला भूक नाही तरी वेड आहे
सुगंधी तुझ्या हातच्या भाकरीचे...
प्रिये स्वप्न...

तुझा हात हाती बसायास माती
नभाची रजाई उजेडास वाती
तरल गंध काही तुझे स्पर्श काही
कसे मोल सांगू प्रिये या सुखाचे....
प्रिये स्वप्न..
-- संतोष वाटपाडे (नाशिक)

वसंतातली मखमली पालवी

तू वसंतातली मखमली पालवी
गारवा गंध वारा उन्हासारखी
फूल तू पाकळीचा तरल गंधही
तू तृणातील कोमल दवासारखी..

रात्रभर चांदण्याचा जसा तू सडा
पौर्णिमेच्या दुधी चांदव्यासारखी
चुंबनांच्या खुणा तू मिठी तू नशा
तू उरी झोंबत्या गारव्यासारखी..

जाळतो स्पर्श ओठास जेव्हा तुझा
वाटते तू मला विस्तवासारखी
चिंब ओलावले वस्त्र तू भास तू
श्रावणातील तू पावसासारखी..

झाड तू पान तू सावळी सावली
तू नितळगार चंचल नदीसारखी
पार पिंपळ विटा केशरी शांतता
तू समाधी दिवा अर्चनेसारखी..

गाय गोठ्यातली अंगणीची तुळस
तू भुकेल्या खुळ्या वासरासारखी
तू जिव्हाळ्यातही तू शहार्‍यातही
स्पंदने.. श्वास.. तू काळजासारखी....

-- संतोष वाटपाडे (नाशिक)

सुगंधीत फ़ाया

सुगंधीत फाया नशा केवड्याची
कळी मोगर्‍याची असावीस तू
नवी कोवळी पालवी पिंपळाची
जणू हंसिणीचे मऊ पीस तू..

स्पृहा जाणिवा सावली स्पर्श माया
नभी थांबला सावळा मेघ तू
धरा अंबराचा जिथे वेध घेते
क्षितिज व्यापुनी तांबडी रेघ तू..

धुके ऊन वारा सरी पावसाच्या
मऊशार मातीतला गंध तू
पुन्हा सांजवेळी मिठी मारणारी
जशी पश्चिमेची हवा मंद तू..

कधी काढला देह माझ्यातुनी मी
उरावीस बाकी असा प्राण तू
प्रवासात चालायला जीवनाच्या
असावीस पायातले त्राण तू..

खुले देवघर दरवळावे पहाटे
निखारा धुमारे खडी धूप तू
कपाळी टिळा लावुनी चंदनाचा
उभे विठ्ठलाचे दिसे रुप तू..

-- संतोष वाटपाडे (नाशिक)

उध्वस्त घर

उध्वस्त घराचे दार उघडले आहे
घर कोसळल्याने छप्पर पडले आहे
आतला मेज फ़रशी माळा अन आढे
भिंतींचे ओझे घेऊन निजले आहे...

वड पिंपळ उंबर निंब उगवले काही
पालवी फुटे आधार मुळांना नाही
जे उभे स्वतः चिरकाल न राहू शकले
एकांताने पोखरले खांबांनाही...

आढ्याचे नारळ फ़डक्यामध्ये आहे
मुंडके घराचे गुडघ्यांमध्ये आहे
घर रडते आहे कुणी पाहिले नाही
भुतकाळ कोरडा डोळ्यांमध्ये आहे..

अंगणी उंबरा आला आहे सरकुन
चौकटी किड्यांनी पोकळ केल्या आतुन
या भग्न घरी वावर कोणाचा आहे
जे पाय धुळीवर नकळ्त गेले टाकुन...

आजकाल मन घरट्यागत माझे दिसते
मी डोळे मिटल्यावर ते मजला हसते
सांधण्या घराला मदत कुणाची घेऊ
माझ्या अवतीभवती कोणीही नसते....

-- संतोष

ही बाग कुणाची आहे

ही हिरवी हिरवी झाडे
हे निळेजांभळे डोंगर
या गोजिरवाण्या वेली
अविरत पक्षांचा वावर
वारा भिरभिरला तेथे
गवताची होते थरथर
कुरणातून नकळत येते
ती साद कुणाची आहे....ही बाग कुणाची आहे..

डोकवला हळूच दिनकर
जागवून डोंगरमाथे
घरघरले धरतीवरती
तांबूस पिठाचे जाते
पसरून कोवळी किरणे
नभ रंगून उत्कट होते
सावलीस गहिवरलेल्या
जरतार उन्हाची आहे...ही बाग कुणाची आहे

रविबिंब सरकले खाली
अवनीवर संध्या आली
कुंकूम भाळावर छोटे
नववस्त्र तनावर ल्याली
रांगोळी पाण्यावरही
किरणांची अवचित झाली
क्षितिजावर लुकलुकणारी
फ़ुलवात कुणाची आहे...ही बाग कुणाची आहे

निजताच रवी घरट्याशी
चंदेरी दिसते अंबर
खोचली फ़ुले लखलखती
अभ्रांची अद्भुत चादर
प्राजक्त अंगणी जिच्या
झोपडी असावी सुंदर
अंगणात अंथरलेली
ती खाट कुणाची आहे....ही बाग कुणाची आहे
-- संतोष वाटपाडे (नाशिक)

तत्व

तत्व मिसळले तत्वामध्ये
देह अजुनही घेतो श्वास
विरले नाही वस्त्र एकही
झडत चालले सारे मांस

जाळ पेटला उंच उसळला
पोटामाजी विझली आग
डोक्याखाली हात ठेवला
डोईवरती काळा नाग...

तडतड वाजत फ़ुटले काही
तगमग वैफ़ल्याची आत
खडकावर पांगला दमाने
मडक्यातुन शिजलेला भात

हातपाय बांधले कधीचे
छातीवर नात्यांची माळ
गर्दी भवती हसते रडते
मृदुंग अन छनछनतो टाळ...

-- संतोष